Bergeru! Fanovi filma “Kosa” (“Hair”, 1979.), mjuzikla Miloša Formana, zasigurno su uskliknuli prezime nezaboravnog lika kad je objavljena vijest da je njegov tumač Treat Williams poginuo u prometnoj nesreći. Williams se odvezao na onaj svijet na motociklu, a Berger posredno u vojnom zrakoplovu koji ga je prebacio u Vijetnam.
Glumio je Williams veće ili manje uloge u nizu filmova i serija, od “Lude invazije na Kaliforniju” do “Bilo jednom u Americi”, od “Dead Heat” do “Deep Rising”, od “Čekajući smrt u Denveru” do “127 sati”, od “Everwooda” do “Ovo je naš grad”. No, Berger iz “Kose”, George Berger, bio je i ostao njegov “trademark” lik, uloga života za koju je osvojio nominaciju za Zlatni globus u kategoriji nove muške glumačke zvijezde.
U nadahnutom i intenzivnom tumačenju Williamsa, Berger je kao karizmatični vođa hipija postao heroj generacije šezdesetih i sedamdesetih, idol mnogih mladosti, netko s kim se pjevalo uglas i recitiralo njegove replike. On je lice i glas mjuzikla “Hair”, hipi pokreta i cijele jedne generacije. Možda i ne bi bio da veliki češki redatelj Forman (“Let iznad kukavičjeg gnijezda”), poistovjetivši se s buntom “Kose” protiv totalitarnog sustava, nije čitav film i jednu epohu reflektirao u Bergeru.
Glavni lik je nominalno sramežljivi Claude Hooper Bukowski (John Savage) čiji dolazak u New York iz Oklahome pokreće radnju, ali kad on prije odlaska u vojsku upozna hipije iz Central Parka uz pjesme “Hashish”, “Colored Spade”, “Manchester”, “I’m Black...”, Berger se nameće kao ključni protagonist.
Bez njega Claude ne bi prišao lijepoj djevojci iz visokog društva Sheili (Beverly D’Angelo) u koju se zaljubio na prvi pogled kad je jednog dana projahala pored njega. Claude s hipijima upada na privatni party Sheiline bogate obitelji upravo na inicijativu Bergera, koji će se popeti na stol i zaplesati u jednoj od najboljih scena filma “Hair”.
I Claude i Sheila privučeni su Bergerovom slobodom, gledatelji također. Iako je puštena u kina 1979., kao i “Ratnici podzemlja” s kojima dijeli glumca Dorseyja Wrighta (ovdje LaFayette “Hud” Johnson, ondje Cleon), pa i stil odijevanja (prsluci, trake za glavu, jakne s resama...), “Kosa” iz današnje optike izgleda kao da je snimljena deset(ak) godina ranije i ima snažnu društvenu i političku notu.
Dakle, baš u vrijeme kad je istoimeni prkosni i protestni broadwayski mjuzikl podizao glas i vrištao protiv rata u Vijetnamu, rasnih nepravdi i klasnih razlika, zalažući se za (seksualnu) slobodu, tj. mir i harmoniju iz pjesme “Age Of Aquarius” (“Kada se Mjesec nađe u sedmoj kući, a Jupiter i Mars budu u ravnini, osvanut će doba Vodenjaka”). Napokon, Forman je poželio preseliti “Hair” s kazališnih dasaka na ekran još krajem šezdesetih i to bi napravio da nije zapelo s pravima.
Duh šezdesetih opsjeda film koji evocira anarhičnu dekadu i pozicionira se kao definitivni kontrakulturni mjuzikl koji, zahvaljujući Formanovoj promišljenoj režiji, djeluje kao dokumentarac (uključujući i angažman manje poznatih glumaca i naturščika), odnosno boravi na granici igranog i dokumentarnog toliko da nerijetko samo pjevne i plesne točke odaju njegovo “musical” podrijetlo.
Pjevajući o “suočavanju s umirućom nacijom” i “vrhunskim vizijama usamljenih melodija”, “Kosa” je na valnoj duljini s kontrakulturnim filmom “Goli u sedlu” iz 1969. kao rušiteljem mitova šezdesetih i vjesnikom prelaska Amerike i svijeta iz jedne dekade u drugu, gdje se Vijetnam nastavlja, a dogodit će se i Watergate.
Od “Easy Rider” do “Hair”, američka kinematografija i društvo prošli su put od pesimizma (“Točka nestajanja”, “Prisluškivanje”, “Pasje popodne”, “Taksist”...), do optimizma (“Rocky”, “Superman”...). Nešto od tog optimizma sadrži i Formanov humani i humanistički film u pojedinim scenama pjesme i plesa s ekstraordinarnom glazbom i izvrsnom koreografijom koja je “au pair” s vršnjačkim mjuziklom “Sav taj jazz”.
Međutim, boje jeseni u kadru sugeriraju izmjenu godišnjih doba i nadolazeću “zimu”. Forman pokazuje koliko je lako vratiti se iz optimizma u pesimizam i odgoditi svitanje zore “doba vodenjaka” kad se kratka zezancija pretvori u ozbiljnu situaciju i mjuzikl prijeđe iz lakonotne komedije u mračnu ironičnu tragediju.
Podsjetimo, Berger se prerušio u narednika da izbavi Claudea iz vojske i omogući mu da se vidi sa Sheilom i ekipom, nakon čega je zauzeo njegovo mjesto u vojarni i bio unovačen prije nego što se on uspio vratiti. Svaki put kad Berger ulazi u avion na kraju filma, praćen moćnom pjesmom “Let The Sunshine In”, gledatelj može pustiti suzu, sad pogotovo kad s njim zauvijek odlazi i Williams s vjetrom u “Kosi”. Bergeru!